Terwijl de meeste zeilers nu thuis zich ergeren aan de lockdown, hun schip al weken niet meer gezien hebben is het hier in Lissabon de omgekeerde wereld. Met een prachtig zicht op de oude stad liggen we hier al meer dan 3 weken voor anker op de rivier de Taag. “A View to Kill but Nowhere to Go”
Het begon echter allemaal rooskleurig toen ik medio vorig jaar besliste om in het voorjaar 2020 een rondje Portugal – Madeira – Azoren te maken. Vele enthousiaste klanten en de eerste boekingen volgden al snel.
Half februari was ik terug in Portugal present waar het schip in Ayamonte, net op de grens met Spanje en de Algarve, in een jachthaven de winter had doorgebracht.
Een maand lang werd hard gewerkt om het schip te upgraden voor langere oceaantochten.
Het schip, een Sun Odyssey 45.1 gebouwd in 1995, is van een periode toen schepen nog robuust en zwaar werden gebouwd. Nu in 2020 geeft het schip nog geen krimp. Zelfs niet nadat we vorig jaar in Biskaje 16 uur lang in een niet voorspelde storm zaten met 60 knopen wind en 10 tot 15 meter golven.
Maar alvorens om vanuit Lissabon naar Madeira te vertrekken, was er nog een volgeboekte Coastal Skipper Training vanuit de Algarve naar Lissabon.
Begin maart nog niets aan de hand
Toen in de tweede week van maart ons internationaal gezelschap aan boord kwam was er in Portugal nog weinig aan de hand. Tante Corona was toen aan het rondzwerven in Wuhan. Viroloog Van Ranst zag het nog als een mogelijk griepje waarbij hij een politieke carrière wel zag zitten, iedereen was nog lekker in Italië naar de wintersport geweest en iedereen was al plannen voor de zomer aan het maken. De watersporters waren druk in de weer met pappen en schilderen voor het nieuwe vaarseizoen.
Ons bonte gezelschap bestond uit totaal 5 opvarenden. Ikzelf, één man en nog drie andere vrouwen.
- Koen, een Belg en de enigste man aan boord met Belgisch paspoort, met adres in Brazilië en een woonst in Lissabon.
- Sarah, een Amerikaanse woonachtig in de Republiek Ierland met een Engels paspoort
- Deborah, een Engelse met Engels paspoort maar woonachtig in Wenen
- Heike, een Duitse arts, met Duits paspoort maar werkende en wonende in een praktijk in Zwitserland.
Iedereen kwam rond 14 maart aan boord en genoot van het prachtige weer en de zonsondergangen toen we nog onbezorgd voor anker lagen in de Ria Formosa voor het eiland Culatra. Ook konden we nog op alle terrasjes en restaurants terecht.
19 maart, State of Emergency en welkomstdelegatie
Nadat we vetrokken uit Culatra gingen we via Vilamoura en Lagos op 19 maart rond Cabo Saint Vicente, de uiterste zuidpunt van Portugal.
De wind zat op bepaalde stukken tegen en rond middernacht varen we de jachthaven van Sines binnen. Sines is de eerst mogelijke haven na Lagos en tevens de tweede grootste commerciële haven van Portugal.
Aangezien we een AIS transponder hebben, zagen de autoriteiten ons reeds van ver aankomen en stond er een uitgebreide welkomstdelegatie ons op te wachten. We mochten geen voet aan wal zetten en moesten het ponton verlaten.
Om middernacht, 19 maart, ging de “State of Emergency” in voege en geen enkel schip mocht nog aanleggen of opvarenden aan wal gaan. We moesten voor de haven voor anker met aan de wal de nodige politieagenten om ons in het oog te houden.
Bevoorraden enkel onder streng toezicht
De volgende morgen staken we met alle opvarenden de koppen bij elkaar. We hadden bevoorrading nodig en niemand wist hoe nu het vervolg ging verlopen. Via het havenkantoor en overleg met de lokale autoriteiten werd onze vraag voor bevoorrading goedgekeurd. Een lokale supermarkt ging ervoor zorgen. Onder streng toezicht van de Maritieme Politie moest ik alleen met de dinghy naar het ponton en daar wachten. De man van supermarkt gaf de goederen aan de politie. De politie deed de gate open en zette de goederen achter de deur. Deurtje ging dicht en dan mocht ik de spullen aan boord brengen.
Wij waren dus uiterst gevaarlijk en besmettelijk.
Op afstand met de politie een praatje gemaakt en deze zeiden dat we in Lissabon geen problemen zouden hebben. De politie was verder zeer correct en vriendelijk.
In plaats van nog een tussenstop in Sesimbra te maken, besloten we om de volgende morgen rechtstreeks naar Lissabon te varen.
Verdeelde stemming aan boord
Tijdens onze wachtdag in Sines, was de stemming aan boord heel verdeeld maar wel zeer positief.
We beslisten dat we een open communicatie naar elkaar zouden opstarten waarbij iedereen zijn gevoelens, frustraties, vragen etc op een dagelijks “happy hour” kwijt kon. We bakten pannenkoeken en Heike deed ons aan boat-fitness doen.
Sarah was de vrolijke noot en hield ons met spelletjes en andere leuke dingen bezig.
We speelden fijne maar ook knotsgekke muziek en de sfeer was zeer goed. Er werd veel gelachen.
Ondertussen was Deborah gestart met haar Engelse ambassade te contacteren. Zij had het zeer moeilijk aangezien de plannen met haar partner op een helling kwamen en zij zich nog niet goed de situatie kon eigen maken.
Koen had het moeilijk met het idee van “gevangen” te zitten, Sarah vond het wel OK en heeft een duik in het koude water genomen. Heike was filosofisch en Zen
Aan boord moesten er ook een aantal maatregelen genomen worden.
Met 5 mensen aan boord, allemaal met mobieltjes en computers, was mijn eerste prioriteit om onze energie veilig te stellen. Tevens onze waterreserve en gas.
De zonnepanelen deden goed hun werk maar al die elektronica zijn enorme energieverslinders. En zeker de koelkast niet vergeten. Meestal de grootste energievreter.
Afspraken en toch nog misbruik
De afspraak werd dan ook met iedereen gemaakt dat, wanneer de batterijspanning onder de 12.1 Volt zakte, het laden van de mobieltjes werd afgebroken. Ook geen “boosters” voor de mobieltjes want die trekken veel energie. Ook geen warme of koude douches!
Op dat moment hadden we geen generator aan boord. Die stond op de shoppinglijst om in Lissabon te kopen, net voor de klanten voor de overtocht naar Madeira aan boord kwamen.
Je zal dan toch merken, dat mits goede afspraken er toch mensen misbruik maken en stiekem hun mobiel gingen opladen en zelfs een douche nemen om hun haar te wassen.
Als schipper moet je dan aan iedereen duidelijk maken dat het individu niet primeert maar dat het welzijn van iedereen prioritair is.
Je zal merken dat wanneer iedereen “ja” zegt om een bepaalde afspraak na te leven, sommige mensen toch “nee” denken en ook de afspraak niet nakomen. Dan is het belangrijk dat niet alleen de schipper maar de overige leden van de groep de persoon in kwestie daarop aanspreekt en eventueel 1/1 daarover van gedachten wisselt. Wanneer iemand begint te zeggen: zij gedraagt zich als een “prinses”, dan moet dat met iedereen uitgepraat worden. En dat is niet altijd makkelijk.
Gedwongen ankerplaats is niet veilig en in het midden van de Taag
De volgende morgen, 20 maart, vertrokken we naar Lissabon. Best pittig weer en de wind op kop. Deels zeilen, deels motor. Ik dacht bij mezelf, laat ons maar even incognito gaan en zet mijn AIS aan maar alleen op ontvangst en niet op zenden. Het duurde niet lang of via VHF werd ik door de Coastguard van Setubal opgeroepen waarom ze mij op de AIS niet konden zien met het dwingende verzoek onze AIS aan te zetten. Zo geschiedde.
Aangezien ze in Sines hadden aangegeven dat we geen problemen zouden krijgen in Lissabon, was onze volgende stop Oeiras, net aan de ingang van de Taag. Bij valavond maken we alles klaar om daar aan te meren doch dan kwam de oproep van Port Control met de vraag “what are your intentions”. Onze melding dat we naar Oeiras wilden gaan werd negatief beantwoord en dat de Maritime Police ons ging contacteren. We moesten de Taag opvaren. In mijn reisplanning had ik alvast voorzien dat bij aankomst in de monding ik de stroom mee had. Dat kwam dus van pas. Ik wist een leuke en beschermde ankerplek aan de overkant van Lissabon in Seixal. Wij daarheen.
De navigatie naar Seixal is nogal complex maar we komen er rond 23:00 h veilig aan en gooien onze haak uit.
Tijdens ons anker manoeuvre komt er een RIB van de Maritieme Politie langs die ons verbieden er te ankeren.
Ik krijg een papiertje in de hand gestopt met de coördinaten waar te ankeren en ze zouden er ons naar toe begeleiden.
De maritieme politie dwong ons te ankeren in 12 tot 15 meter diepte, daar waar de cargoschepen op wachtanker liggen. Niet echt veilig en in het midden van de Taag op een goede 2 Nm van de stad.
Er stond de volgende nacht ook veel wind en dat was in diep water weinig comfortabel.
Ondertussen zijn we stilletjes aan opgeschoven naar ondieper water en liggen we nu binnen de 5 meter contour. Veel rustiger. Zelfs nu wanneer ik dit schrijf met 30 tot 35 knopen wind.
Geen enkele regelgeving omtrent onze situatie
We waren het eerste zeiljacht dat Lissabon binnen kwam na de lock-down. Iedereen was in paniek, niemand wist wat te doen en we werden behandeld als een cruise schip. Dat stond ook zo in de speciale verordening wegens Tante Corona. Geldig voor Cruiseships “and Pleasure Vessels”
De ambtenaren wilden uiteraard geen fouten maken en hadden strikte orders.
We vroegen hoe we proviand moesten krijgen. Daarop zeiden ze, zoek op internet voor “ship chandlers” en zij zullen je helpen. We mochten niet aan land, moesten op deze plek blijven en wanneer we van boord zouden gaan, zouden we in de gevangenis belanden.
Hadden we vragen, dan moesten we hen via kanaal 16 oproepen.
Het is duidelijk dat ship chandlers er voor de grote schepen zijn en zij ons niet konden helpen. Na veel overleg met de diverse autoriteiten gaf één politieagent ons het nummer van een watertaxi. Wij moesten via hem proviand regelen. Die kwam snel en aangezien er ook andere schepen naast ons lagen, kon die zaakjes doen. Wel 100 € alleen voor even te varen.
In eerste instantie, tegen hoge kost, ging hij inkomen doen en kwam die leveren. Uiteraard tegen cash geld.
Uiteraard hadden we niet alleen logistieke scheepsproblemen, ook logistieke menselijk problemen. En uiteraard vragen, frustraties en wat nu!
Onze opvarenden kregen één voor één melding van hun geannuleerde vlucht.
Toen zijn onze opvarenden intensief verder hun ambassades gaan contacteren. Voornamelijk de Engelse ambassade heeft dan het meeste werk verzet waar de Belgische en Duitse ambassade zich hebben bij aangesloten.
Er was namelijk geen enkele regelgeving binnen de afkondiging van de noodtoestand die toeliet mensen van boord te krijgen en naar hun thuisland te repatriëren.
Via de ambassades werd dan na enkele dagen overleg op hoog politiek niveau toch een soort procedure goedgekeurd hoe hiermee om te gaan.
Gelukkig kon ik via mijn elektronisch logboek van mijn navigatiesoftware aantonen dat we aan de quarantaineperiode van 14 dagen, die ook voorgeschreven was in de verordening, al hadden voldaan.
Toen dat in de plooi begon te vallen konden de opvarenden terug een vlucht boeken en konden Sarah, Deborah en Heike respectievelijk de zaterdag en zondag, zijnde een week later dan gepland, onder begeleiding van de politie het schip verlaten en naar huis terug keren.
Aan boord is geen plaats voor democratie
De week aan boord tussen onze aankomst in Lissabon en hun terugvlucht verliep met ups en downs. Veel onverwachte dingen. Afspraken met de autoriteiten die dan weer herroepen werden. Lang wachten op antwoorden. Geen reactie op mails. Telkens weer andere ambtenaren die van niets wisten of van niets wilden weten. Ook alvorens alle instanties op één lijn stonden was het een aanpak van kleine stapjes. Iedereen aan boord ging daar natuurlijk op zijn/haar manier mee om.
Maar we hielden de communicatie naar elkaar goed open wat niet wegneemt dat er toch een moment was waarbij je als schipper even heel kordaat moet optreden in het belang van iedereen. Gelukkig ging het maar om één persoon maar dat dit niet door iedereen in dank wordt genomen is begrijpelijk. Maar als schipper en verantwoordelijke moet je je daar ook boven kunnen zetten. Ik blijf erbij: aan boord heerst er geen democratie. De schipper heeft steeds het laatste woord. En de andere opvarenden betreurden wel het voorval maar stonden finaal wel volledig achter mijn beslissing.
Toch is het belangrijk dat iedereen aan boord in een dergelijke situatie initiatieven kan nemen en/of toebedelen waar hij/zij goed in zijn. We hadden de lolbroek, de kokkin, de strenge poetsvrouw en de coach. En iedereen schitterde in zijn/haar taken.
Toen de 3 vrouwen van boord waren, moesten we nog een belangrijk probleem oplossen, namelijk Koen aan wal krijgen.
Dat heeft heel wat voeten in de aarde gehad aangezien hij volgens de uitzonderlijke regels wel met een geldig vliegtuigticket naar België kon terugkeren, waar hij geen verblijf heeft want zijn adres was in Brazilië waar hij een zaak heeft. Maar eigenlijk woont hij op zijn appartement in Lissabon en was de procedure lopende om daar zijn verblijfplaats aan te vragen. Kip en ei want hij moest zich persoonlijk op het gemeentehuis aanmelden maar mocht tegelijkertijd niet van boord.
Na veel geduld en veel kleine stapje is Koen uiteindelijk maandag jongstleden van boord kunnen gaan. Meer dan drie weken na onze aankomst in Lissabon.
De wereld na Tante Corona
Ondertussen hadden we via veel communiceren met de lokale autoriteiten een procedure gevonden waarbij we twee maal per week naar een lokale jachthaven kunnen varen om via de gate iemand ons eten en drinken te leveren. Ook kunnen we dan water tanken.
De periode met Koen aan boord hebben we veel gefilosofeerd over de toekomst. Zijn zaak in Brazilië is gesloten, mijn seizoen 2020 en zeker het voorjaar is verloren. Wat brengt de toekomst: zakelijk, familiaal, relaties, verwachtingen, dromen etc. Het was een zeer boeiende en interpersoonlijke periode.
Ondertussen, wanneer ik dit schrijf, ben ik alleen aan boord en is de ambassade bezig om mij van boord te krijgen zodat ik mij als Portugese resident kan inschrijven.
We weten allemaal en we hopen ook dat de wereld er na Tante Corona er helemaal anders zal uitzien. We moeten terug ons meer bewust zijn dat we als mensen onderdeel uitmaken van de natuur en dat wij, als veredelde dieren, met elkaar in evenwicht moeten leven. Zoals het nu voor onze planeet aarde loopt, zijn we niet goed bezig. De planeet is stap voor stap ons terug tot de orde aan het roepen. Wanneer we gewoon naar het weer en de weersystemen kijken, dan alleen al zien we hoe alles overhoop ligt.
Tante Corona heeft nu al onze aandacht want er vallen doden. Dat is zeer zichtbaar. Maar vergelijkbare situaties zoals het intensere weer, de uitputting van onze grondstoffen en het overdreven “low cost” consumeren zijn even dodelijk maar niet zo direct zichtbaar als een dierbare overledene.
Keep Safe and Stay Positive
Véronique Claus
