Over de gans de wereld zeilen eigenaars van diverse type en merken zeilboten en zeiljachten zeilwedstrijden tegen elkaar. Om deze brede range van cruisers, cruiser-racers en racers uitgerust met ballast te kunnen classificeren heeft men ratings en handicap systemen met meetbrieven ontwikkeld.
Over de gans de wereld zeilen eigenaars van diverse type en merken zeilboten en zeiljachten zeilwedstrijden tegen elkaar. Om deze brede range van cruisers, cruiser-racers en racers uitgerust met ballast te kunnen classificeren heeft men ratings en handicap systemen met meetbrieven ontwikkeld.
Op deze pagina willen we een introductie en overzicht geven van de gebruikte ratings, handicap systemen en meetbrieven in België en Nederland en we beginnen met het ontstaan van ratings en het handicap zeilen.
Waarom ratings en handicap zeilen?
Handicap of rating zeilen stelt boten en bemanning in staat om op basis van theoretische prestaties en uitrusting op gelijke voet te concurreren. Men gaat de gezeilde tijd na een zeilwedstrijd aanpassen met behulp van een handicap (lees coëfficiënt) zodat de wedstrijdresultaten een gepaste winnaar aanduiden. De eerste over de finish hoeft daarom niet perse de winnaar te zijn.
In de verschillende handicap en rating systemen worden de zeilboten en zeiljachten ook ingedeeld in klassen op basis van meetregels zodat concurrenten tegen iet of wat gelijke tegenstanders zeilen qua snelheid.
Welke soorten ratings en handicaps bestaan er?
Voor sommige nationale en internationale regatta’s gebruikt men enkel ratings of handicaps waarbij de zeilboten en zeiljachten gemeten worden. Kampioenschappen worden gezeild met dezelfde meetformules, echter zullen de eigenaars verplicht worden om hun boten te laten meten door erkende meters van hun zeilfederatie.
Er bestaan ook vereenvoudigde meetsystemen die het toelaten dat zeilverenigingen en jachtclubs met weinig capaciteit in de wedstrijdleiding toch een clubwedstrijd kunnen organiseren. Deze vereenvoudigde meetsystemen kunnen een eigen meetformule hebben of zijn een derivaat van een reeds bestaand en goed doordacht meetsysteem.
Er bestaan ook meetsystemen die meer gebaseerd op eerdere individuele prestaties dan op de theoretische prestaties van het vaartuig. In de Benelux worden meetsystemen op basis van eerdere individuele prestaties met kajuitzeiljachten zeer weinig gebruikt.
De vereenvoudigde meetsystemen zijn ook bedoeld om de drempel voor beginnende wedstrijdzeilers met kajuitzeiljachten zo laag mogelijk te houden.
Foto: wedstrijdzeilen onder het vereenvoudigd handicapsysteem CR tijdens een Blank Sailing regatta.
Hoe zijn ratings en handicaps voor zeilboten ontstaan?
Handicap en rating systemen voor zeilboten en zeiljachten die wedstrijden zeilen zijn door de geschiedenis heen sterk gewijzigd, ze verschillen ook per land en per wedstrijdorganisatie.
Het is pas in de 19de eeuw dat de belangstelling voor het racen met zeiljachten voldoende groot is geworden dat men overeen is gekomen dat verschillende soorten zeiljachten op een rechtvaardige basis tegen elkaar moeten kunnen racen.
De oorsprong van ratings, handicaps en meetbrieven komt uit de koopvaardij. De methode voor het meten van koopvaardijschepen werd gekopieerd naar de wereld van de jachtraces zodat deze een tonnage klasse kregen. Op die manier werd het mogelijk om de grootte en dus ook de prestaties van zeiljachten te vergelijken op basis van het feit dat een goed ontworpen groot zeiljacht sneller zal varen dan een goed ontworpen kleiner zeiljacht.
In het begin van de 19de waren er vier tonnage klassen. Op basis van de ervaring die werd opgedaan tijdens talrijke zeilwedstrijden werd er aan elke klasse een afstandsvergoeding toegekend die de klasse moest weggeven aan de volgende lagere klassen. Een klasse 1 zeiljacht moest tijdens een wedstrijd meer afstand afleggen dan een klasse 4 jacht.
Het is pas in 1834 dat de handicap op afstand werd omgezet in handicap op tijd.
Toen het racen met zeiljachten populair werd gingen ontwerpers en jachtbouwers op zoek naar mazen in de meetregels om een ontwerp beter te laten passen in de meetformule. Terwijl dit de ontwerpers aanmoedigde, ontmoedigde het de eigenaren om deel te nemen aan zeilwedstrijden met handicap regels omdat de ontwerpen bijna voor het te water laten van het zeiljacht al verouderd waren.
Om het evenwicht te herstellen begon men nieuwe meetformules te ontwikkelen wat resulteerde in de Thames Measurement, de eerste echte formule voor zeiljachten.
Van zodra het Britse Thames Measurement door de Yacht Club De France in 1870 werd erkend kan men dit beschouwen als de start van een internationaal meetsysteem, inclusief gestandaardiseerde meetbrieven en classificatieregels.
De Amerikaanse jachtclubs stemden in 1905 voor een universele regel die gebaseerd was op een door Nathanael Herreshoff ontwikkelde formule. Deze Universal Rule bepaalde of een jacht in aanmerking kwam voor deelname aan de America’s Cup van 1914 tot 1937. Voor de meeste onder ons beter gekend als de J-klasse. De Universal Rule gebruikte een tijdcorrectie factor (Time Correction Factor – T.C.F.) om zo verschillende zeiljachten tegen elkaar te laten racen, wat later de basis werd van alle meetsystemen die we vandaag gebruiken voor sportboten, zeilboten en zeiljachten.
Foto: J-klasse zeiljacht Suzanne (1910)
In de jaren 70 werd de International Offshore Rule (IOR) ontwikkeld voor race zeiljachten met behulp van een velocity prediction program of kortweg VPP. De IOR was doorontwikkeling uit de Cruising Club of Amerca (CCA) rule voor cruiser-racers en de Royal Ocean Racing Club (RORC) rule.
Foto: Judel Vrolijk 50 “Container” (rating 40ft IOR)
De IOR werd rond 1990 voorbijgestoken door het International Measurement System (IMS) en CHS (dat later hernoemd werd in IRC). Terwijl sommige IOR-zeiljachten op clubniveau onder IRC in min of meer oorspronkelijke vorm bleven racen, zorgde het IMS ervoor dat zeilboten grote transformaties moesten ondergaan om concurrerend te blijven in de nieuwe regels.
Foto: Farr 51 IMS zeiljacht CAM (2001)
In de Verenigde Staten is de meest voorkomende handicapregel de PHRF-regel dat ontwikkeld en gepromoot wordt door de United States Sailing Association (USSA). Terwijl de meeste andere meetformules geen rekening houden met prestaties uit het verleden, onderscheidt de PHRF zich door schippers en eigenaar toe te staan om na een reeks slechte raceresultaten een betere handicap aan te vragen.
In Europa zijn de twee meest gebruikte meetsystemen vandaag de dag ORC en IRC.
Wat is een Velocity Prediction Program (VPP)?
Een velocity prediction program (VPP) is een programma dat de prestaties van een zeiljacht in verschillende windcondities uitrekent door romp- en zeilkrachten in balans te brengen met behulp van vele variabelen.
VPP’s worden gebruikt door meetsystemen, jachtontwerpers, botenbouwers, modeltesters, zeilers, zeilmakers en ook alle zeilteams van de grote eenheidsklassen zoals de America’s Cup, Class 40, Mini 650 class,… om de prestaties van een zeilboot te voorspellen voordat deze gebouwd wordt of voordat er grote wijzigingen zijn aangebracht.
Het eerste VPP werd ontwikkeld door het Massachusetts Institute of Technology in 1970 dankzij een onderzoek volledig gesponsord door Commodore H. Irving Pratt.
VPP’s gebruiken alle krachten en momenten die op een zeiljacht inwerken. Om het algoritme onder controle te houden heeft men er voor gekozen dat pitch en yaw (stampen en gieren) nul zijn. Wat op zich al een eerste beperking van een VPP blootlegt.
Hoe presenteer je een VPP?
VPP’s produceren massa’s aan data, daarom dat de presentatie aandacht verdient zodat het een werkinstrument kan zijn voor alle zeilers. Hoewel de uitvoer in tabelvorm waardevol kan zijn voor het identificeren van specifiek waarde is de meest gebruikte manier om een VPP output te presenteren met een polar (polaire plot).
Afbeelding: VPP in tabel zoals geprint op een ORCi meetbrief (Swan 44 S&S – 2020)
Afbeelding: VPP polar diagram (Pogo 30)
Welke handicap formules en meetbrieven gebruikt men in België?
In België gebruikt met drie ratings systemen voor kajuitzeiljachten. De meest gebruikte formule is Cruiser Rating dewelke enkel in België gebruikt wordt. IRC wordt gebruikt voor de nationale kampioenschappen zoals het ONZK en de Antwerp Race.
Foto: Antwerp Race wordt gezeild in IRC en CR (2019)
IRC meetbrieven
In België gebruikt men enkel de gewone IRC meetbrief. Een IRC endorsed heb je enkel nodig voor kampioenschappen in het buitenland. Een IRC meetbrief aanvragen in België kan via de lokale IRC agent WWSV.
- IRC: een IRC meetbief op basis van eigenaars gegevens.
- IRC endorsed: voor een IRC endorsed meetbrief moet de boot gemeten worden door een erkende meter van de zeilfederatie Wind en Watersport Vlaanderen of andere internationale zeilfederatie.
CR meetbrieven
Cruiser Rating: CR is een eenvoudig hadicapsysteem dat met door de eigenaar opgegeven maten en zeilboottype een rating aflevert tegen een goedkoop tarief.
De CR klasse is bedoeld als instapklasse voor het wedstrijdzeilen met kajuitzeiljachten in België.
Grootste nadeel van CR is dat deze teveel overeenstemming krijgt met het IRC waardoor vele zeilers het nut niet meer zien in een duurdere IRC meetbrief.
CR wordt dikwijls ook misbruikt door schippers en eigenaars van moderne en goed uitgeruste cruiser-racers om makkelijk te kunnen winnen. CR wordt door sommige wedstrijdleiders wel de uitstapklasse genoemd.
Desalniettemin blijft CR het populairste handicapsysteem in België mede dankzij enkele wedstrijden die exclusief CR gebruiken zoals de Schelderegatta en de Blank Sailing.
Het beheer van CR ligt bij het afgetreden WWSV bestuurslid Stijn Reunis, bijgestaan door enkele adviseurs die zich de technische commissie noemen.
CR maakt gebruikt van VPP modellen uit andere meetsystemen en vele waarnemingen tijdens de wedstrijden. De rest van de formule is geheim.
HW meetbrief
Welke handicap formules en meetbrieven gebruikt men in Nederland?
In Nederland gebruikt met vier rating systemen. De meest gebruikte formule voor kajuitzeiljachten is een ORC meetbrief.
Foto: Deltaweekend wordt hoofdzakelijk in ORC gezeild
ORC meetbrieven
- ORC ongemeten: een ORC club certificaat op basis van eigenaars gegevens, de idelae meetbrief voor diegen die maar één of twee wedstrijden per jaar zeilt.
- ORC gemeten: hierin zitten het ORC club of ORC club international certificaat. Bij ORC club worden waardes die niet gemeten zijn conservatief berekend. Voor een ORC international certificaat moet de boot volledige gemeten worden door een erkende meter van het Watersportverbond of andere internationale zeilfederatie.
- ORC Short Handed: Wanneer je al over een ORC certificaat beschikt kan je met de ORC Short Handed meetbrief in een andere configuratie zeilen dan met volledige bemanning.
IRC meetbrieven
In Nederland gebruikt men hoofdzaeklijk de eenvoudige IRC meetbrief. Een IRC endorsed heb je in Nederland enkel nodig voor het wereldkampioenschap. Een IRC meetbrief aanvragen in Nederland kan via de lokale IRC agent: het Watersportverbond.
De IRC meetbrieven die Nederland gebruikt worden zijn:
- IRC: een IRC meetbief op basis van eigenaars gegevens.
- IRC endorsed: voor een IRC endorsed meetbrief moet de boot gemeten worden door een erkende meter van het watersportverbond of andere internationale zeilfederatie.
- IRC OD: voor eenheidsklasse boten die een IRC meetbief wensen
- IRC Short: een IRC certificaat om in een andere configuratie te zeilen dan met volledige bemanning.
RPL, v/va meetbrieven
RPL, v/va: meetbrieven voor ronde- en platbodem zeiljachten
SW handicap getal
Snelheid Watersport of kortweg SW wordt in Nederland vooral gebruikt voor clubwedstrijden met kleine zeilboten en kajuitzeiljachten.
In principe worden de SW-hadicap getallen beheerd door het Watersportverbond maar deze heeft het beheer uitbesteed aan de commerciële organisatie Sailsupport. Het SW handicapsysteem wordt enkel gebruikt in Nederland.
Grootste beperking van het SW-systeem is dat het geen rekening houdt met specifieke eigenschappen van een boot, bijvoorbeeld de effecten van een rompvorm en gewicht. Voorbeeld: Zeilboot A planeert door zijn rompvorm en lage gewicht al bij 12 knopen windsnelheid. Zijn concurrent, zeilboot B, een wat zwaardere boot met een iets dieper stekende romp planeert pas bij 18 knopen wind. Als het 15 knopen waait gaat A er in plané als een speer vandoor, terwijl B nog rustig water verplaatst. Boot B heeft onder deze omstandigheden geen enkele kans te winnen van boot A, zelfs niet op gecorrigeerde, SW-tijd.
Het SW-handicapsysteem was een initiatief van het magazine “Watersport” dat in 1995 werd overgenomen door het toenmalig Koninklijk Nederlands Watersport Verbond (KNWV) (later hernoemd naar Watersportverbond).
Kleine verenigingen gebruiken als alternatief steeds vaker het Engels Portsmouth Yardstick handicapsysteem. Portsmouth Yardstick is gratis en betrouwbaarder omdat het enigszins rekening houdt met windsterkte en golven.
Portsmouth Yardstick
De Portsmouth Yardstick (PY) of Portsmouth handicapsysteem is een term gebruikt voor een aantal gerelateerde systemen voor het min of meer vergelijken van verschillende zeilboten.
De verschillende systemen zijn niet direct aan elkaar gerelateerd. Dit kan als resultaat hebben dat verschillende systemen, voor dezelfde zeilklasse, verschillende waarden hebben. De meest bekende zijn die van de Royal Yachting Association (RYA) uit het het Verenigd Koninkrijk, het Portsmouth Numbers Committee uit de Verenigde Staten en Victoria Yachting uit Australië.
Het gebruikt van Portsmouth Yardstick is gratis.
Leren wedstrijdzeilen
- Hoe win je zeilwedstrijden?
- Hoe maak je een goede start?
- Het kruisrak
- Het voordewindse rak
- Merktekens ronden
- Regels wedstrijdzeilen
- Protesteren en protest indienen
- Psychologie tijdens het wedstrijdzeilen
- Trainen om zeilwedstrijden te winnen
- Hoe train je een bemanning of zeilteam?
- De ideale cruiser-racer zeilboot of wedstijd zeiljacht kopen
- Voorbereiding en organisatie
- Voeding en zeilkleding tijdens zeilwedstrijden
Administratie tijdens het wedstrijdzeilen
- Meetbrieven, ratings en handicap zeilen
- IRC meetbrief aanvragen
